In de winter en het voorjaar van 2019 waren we met ons 3TO-team volop bezig met onze cultuuranalyse. In de animatie zie je globaal hoe dat in zijn werk ging.
Wat in de animatie niet wordt vermeld, maar wat mij betreft van wezenlijk belang is geweest, is dat er na afloop van de studiedag bij de Garenspinnerij nog een groepsgesprek plaatsvond. Men had die dag oprecht genoten, er waren mooie, eerlijke verhalen gedeeld met elkaar en het voelde veilig genoeg om daar nog over door te praten. Mensen vertelden hoe zij vroeger en nu de cultuur hadden ervaren op De Ark.
Ze gaven aan dat er zeker verbetering was, maar dat er ook nog een hele weg te gaan was. Er werd tussen neus en lippen door ook nog gezegd dat het feit dat men zo eerlijk en open was die dag, ook te maken had met de afwezigheid van een paar collega's en dat zijn precies de drie collega's die onze school inmiddels hebben verlaten. Het was duidelijk: de cultuur was zeer onaangenaam geweest en dat zat nog diep bij velen. Marieke en Sytske, die beiden meer dan tien jaar werken op De Ark, vertelden hier wel eens over, maar het was niet eerder zo voelbaar als op dat moment. Galenkamp en Schut (2018) noemen een aantal culturen op basis van 'de niet-professionele kenmerken' en afgaande op de verhalen was er sprake geweest van de negatieve kanten van de familie-, eilandjes-, roddel-, klaag-, argwaan- én angstcultuur.
Het viel mij op dat tijdens dit gesprek veel leerkrachtondersteuners en onderwijsassistenten aan het woord waren en vrijwel geen leerkrachten. Op reguliere schooldagen was dat niet per se het geval, dan was er over het algemeen een vrij natuurlijke gespreksbalans op basis van karaktereigenschappen van de aanwezige personen, maar was er niet zozeer een verband tussen iemands functie en hoeveel inbreng diegene in een informeel gesprek met collega's had. Dit onderwerp zat veel mensen hoog, maar dat leek minder het geval bij de leerkrachten. Mijn observatie is natuurlijk subjectief, zeker omdat ik al een vaag voorgevoel had dat in deze richting wees, wat mijn observatie vast heeft beïnvloed, maar ik meende het volgende te ontdekken:
Hoe lager iemand in de oude hiërarchie van De Ark zat, hoe dieper de wond die de cultuur van De Ark had achtergelaten.
En dan begint het ineens op te vallen.
Ik kon het niet meer niet-zien. Overal waren nog oude patronen, omgangsvormen en werkwijzen, soms zelfs vastgelegd in protocollen, waarin te merken was dat leerkracht-ondersteuners minder belangrijk werden gevonden en onderwijsassistenten als niet veel meer dan hun functie gezien werden. Dit was een ontdekking die zo ver van mijn mensbeeld verwijderd was, dat ik er niet eerder bewust van was geweest. Daar komt nog eens bij dat ik natuurlijk zelf een leerkracht ben, laten we dat ook niet vergeten. Volgens deze redenering zou ik er ook minder negatieve gevolgen van moeten hebben ondervonden.
Je gaat het pas zien, als je het doorhebt.
Johan Cruyff
Het eerste studiejaar had voor mij drie sleutelmomenten:
Sleutelmoment 1: Tweedaagse Ugchelen januari 2019
Persoonlijke ontwikkeling door inzicht in mijn rol in het groepsproces.
Sleutelmoment 2a: Studiedag Garenspinnerij
Aan het licht komen van oude patronen, omgangsvormen en werkwijzen.
Sleutelmoment 2b: Evocative talk
Woorden geven aan en dieper inzicht in de schoolcultuur van De Ark.
Het moment in de Garenspinnerij zorgde ervoor dat ik mijzelf voornam om mijn kernwaarden van menselijke gelijkwaardigheid, inclusiviteit en verbinding meer dan voorheen uit te dragen. Om op dit gebied zo congruent als mogelijk voor een mens zijn. Anderen hierin betrekken, te beginnen bij ons 3TO-team. Er was inderdaad nog een hele weg te gaan. De tijd heelt immers alleen wonden die niet consequent opnieuw opengehaald worden en de cultuur op De Ark was tot op het bot verziekt geweest. Gewenst gedrag voorleven zou belangrijker worden dan ik aanvankelijk had verwacht, ook al hadden ze het op de opleiding nog zo vaak gezegd. Je snapt het pas, als je het begrijpt.
Galenkamp, H., Schut, J. (2018). Handboek professionele schoolcultuur; Focus op koers en gedrag. Landsmeer: Uitgeverij Pica
